JAKIE BYŁY POCZĄTKI ?

     W XIII w. powstał w Staniątkach pierwszy na ziemiach polskich klasztor benedyktynek. Fakt ten mocno wpłynął na dzieje wsi i jej okolic. Z nim wiążą się także pierwsze kroki na polu oświaty. Brakuje dokumentów, które potwierdzałyby tradycję wiążącą początki szkoły klasztornej z początkami samego konwentu. Pewne jest, że już pod koniec XVI w. istniała przy klasztorze szkoła, do której uczęszczały nie tylko panny zamierzające wstąpić do zakonu, lecz także dziewczęta świeckie z rodów szlacheckich. Edukacja oparta była na regule benedyktynek chełmińskich, które jako pierwsze prowadziły szkołę nie tylko dla sióstr, ale także dla panien świeckich . W XVII stuleciu, wraz z rozbudową klasztoru po potopie szwedzkim, rozszerzono jego działalność edukacyjną i prowadzenie szkoły dla panien świeckich traktowane już było jako obowiązek konwentu.

     W 1772r., na skutek pierwszego rozbioru Polski, wieś znalazła się pod zaborem austriackim i wkrótce dała o sobie znać antyklasztorna działalność władz monarchii Habsburgów. Cesarz Józef II przystąpił do rozległej akcji likwidowania klasztorów kontemplacyjnych. W tym celu przybył także 16 kwietnia 1787r. do Staniątek. Ówczesna ksieni Agnieszka Scholastyka Łojowska, spodziewając się kasaty klasztoru, podjęła, już wcześniej, udaną , jak się później okazało, próbę jego ratowania. W 1784r. zamieniła prywatną szkołę klasztorną na rządową i założyła przy klasztorze wiejską szkółkę dla dzieci chłopskich, w której prowadzono naukę języka niemieckiego. Podczas wizyty odwiedził tę szkółkę cesarz. Dzieci odpowiadały na jego pytania po niemiecku, więc monarcha był zadowolony, a nawet zaproponował, by w szkółce uczono po polsku! Dobry stan szkół klasztornej i przyklasztornej z pewnością przyczynił się do ocalenia samego klasztoru. Paradoksalnie więc antyklasztorna polityka państwa austriackiego przyczyniła się do rozwoju staniąteckiej oświaty, a wieści o wysokim poziomie kształcenia w Staniątkach docierały do samego Wiednia.

     Szkoły publicznej na wsi brakowało jednak nadal. Świadomość potrzeby uczenia się narastała jednak wśród ludu wiejskiego, zwłaszcza po zmianach, jakie nastąpiły w monarchii austriackiej po Wiośnie Ludów w 1848r. oraz w trakcie otrzymywania autonomii przez Galicję, począwszy od 1860r.

     Mieszkańcy Staniątek umawiali się, począwszy od roku 1870, z wędrownymi nauczycielami, którzy przybywali do wsi i w sezonie wolnym od prac polowych, jak wówczas mówiono „od Marcina do Wojciecha” (od 11 listopada do 23 kwietnia), uczyli dzieci pisania i czytania. Na przykład na Podborzu (w przysiółku obecnych Staniątek) uczył kilkoro dzieci strażnik kolejowy Wojciech Chytroś, w kolejarskiej budce.

     Brakowało odpowiedniego lokum dla szkoły. Mieszkańcy wsi zaczęli myśleć o jej budowie. W tym celu kupili „grunt z chałupą” od Michała Balachowskiego i ok. 1884r. wybudowano pierwszą drewnianą szkołę, krytą strzechą, z jedną salą lekcyjną i mieszkaniem dla nauczyciela. Przez kilka lat uczyli w tej szkole niewykwalifikowani nauczyciele – Władysław Fitowski, Antonina i Seweryna Wesołowskie. Przyjeżdżał także emerytowany profesor gimnazjalny z Krakowa – pan Przylebski.

     Wreszcie Rada Szkolna Okręgowa w Bochni w roku 1889 mianowała na stanowisko jednoklasowej szkoły ludowej w Chrości (tak nazywano niegdyś centralne Staniątki) nauczycielkę kierującą Anielę Porębską. Od tego czasu wszystkie dzieci obowiązane były uczęszczać do szkoły.

     Wiejska szkółka rozwijała się organizacyjnie. W roku 1906 była już szkołą dwuklasową. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918r. tempo rozwoju przybrało na sile. W 1924r. były już 3 klasy, w 1926 – 4, w 1936 – 5, a od 1937r. – 7 klas.

     1 września 1933r. kierownikiem szkoły został były oficer armii austriackiej, uczestnik I wojny światowej, pan Hilary Kulczycki. W roku 1934 przystąpił wspólnie z mieszkańcami do budowy nowego obiektu szkolnego. W archiwum szkoły zachował się akt fundacyjny i fotografia wznoszonego budynku, który przetrwał do dziś. Powstał Komitet Budowy. Obok kierownika szkoły tworzyli go mieszkańcy wsi: Benedykt Wójcik, Jan Taborski, Józef Bieniek, Karol Fiołek, Jan Klima, Tomasz Łach, Władysław Łach, Franciszek Łach, Franciszek Pustuła, Julian Konopka, Wojciech Bednarczyk. Współpracowali z nimi ofiarnie Józef Łach i Mikołaj Wątorek. Klasztor benedyktynek ofiarował ze swoich lasów drewno budulcowe na cały dach i dostarczył je własnym transportem. Pomoc tę oszacowano na ok. 1100 ówczesnych złotych polskich.

     5 stycznia 1936 roku miała miejsce uroczystość poświęcenia budynku szkoły. Absolwenci roku szkolnego 1936/37 opuścili już nowy budynek szkolny.

     Nadszedł rok 1939. Na tydzień przed końcem sierpnia kierownik Hilary Kulczycki zostaje zmobilizowany. Odchodząc do czynnej służby wojskowej, zdaje cały inwentarz szkolny nauczycielce – pani Jadwidze Stroner. Nie wie, że z wojny wróci dopiero po 5 latach i 10 miesiącach.

     W czasie II wojny światowej szkoła znalazła się pod administracją okupanta niemieckiego. W budynku była kwatera dla Niemców, koszary, areszt, magazyn. Nauka trwała nadal, w jakże zmienionych warunkach! Obowiązki kierownika szkoły pełnili: Włodzimierz Mirocki, a nastepnie Bolesław Michalski. Rodzina pana H. Kulczyckiego musiała wówczas opuścić swoje mieszkanie służbowe w szkole. Nauczyciel Milewski zginął rozstrzelany w Oświęcimiu.

     30.06.1945 wraca z niewoli niemieckiej kierownik Hilary Kulczycki. Jest uradowany, że budynek szkolny zastał cały, ale inwentarz był zniszczony, rozgrabiony. Zaginęła też przedwojenna kronika szkoły z bezcennymi zapisami i fotografiami oraz spora część dokumentów archiwalnych.

     Pierwszy powojenny rok szkolny rozpoczął się 4 września 1945r. Nie było podręczników ani programów nauczania, ale byli ludzie z pasją, świadomi swojej odpowiedzialnej roli nauczyciela i wychowawcy. Przystąpili do pracy „by wyrównać głębokie wyrwy tak w wychowaniu jak i w nauce poczynione” przez hitlerowskiego okupanta. Do obowiązku szkolnego powołano wszystkich, którzy nie uczęszczali na zajęcia w czasie wojny. Naukę podjęło 237 uczniów z obwodu szkoły oraz 11 spoza obwodu. Pracowało 7 nauczycieli, w tym ks. katecheta, a także dwie osoby obsługi. Rozpoczął prace hufiec harcerzy, spółdzielnia uczniowska i koło PCK.

     W zapiskach kroniki szkoły pojawiają się hasła wynikające ze zmiany ustroju naszego państwa i nowej sytuacji politycznej w latach powojennych, miedzy innymi pojęcie kierunku pedagogiki socjalistycznej. Pewno takie zapisy miały usatysfakcjonować wizytujące szkołę władze. Równolegle widać troskę o poprawę warunków nauczania. W 1947r. szkoła została zelektryfikowana, w dużej mierze dzięki akcjom dochodowym podejmowanym przez społeczność szkolną we współpracy ze środowiskiem, w tym z Ochotniczą Strażą Pożarną. Przy szkole prowadzono ogródek szkolny z warzywami, kwiatami i ziołami leczniczymi. Nauczycielka Jadwiga Stroner prowadziła bibliotekę gromadzką i w każdą niedzielę wypożyczała książki. Organizowano przedstawienia teatralne i wycieczki. Zbierano fundusze na odbudowe Warszawy.

     Na wniosek kierownika szkoły Hilarego Kulczyckiego Rada Pedagogiczna uchwaliła 2 lipca 1955r. – w roku 100. rocznicy śmierci Wieszcza - nadanie szkole imienia Adama Mickiewicza. Następnie Wydział Oświaty Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie pismem z dnia 9 grudnia 1955r. nadał szkole zaproponowane imię patrona. Tę decyzję uświetniła wielka szkolna uroczystość, jaka odbyła się 15.01.1956r.

Maria Kleszcz

Bibliografia:

1. Bogusław Krasnowolski, Historia klasztoru Benedyktynek w Staniątkach, Kraków 1999

2. Kronika Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Staniątkach

KALENDARIUM

1784r. - przy klasztorze Benedyktynek została utworzona wiejska szkółka dla dzieci chłopskich

1787r. - cesarz austriacki Józef II wizytuje klasztor, przy tej okazji zwiedza szkółkę wiejską i wysoko ją ocenia

1870r. - 1885r. - nauka czytania i pisania prowadzona przez wędrownych nauczycieli „po domach” - jak mówiono wówczas „od Marcina do Wojciecha”, czyli w okresie wolnym od prac polowych / listopad - kwiecień/

ok.1884r. - wieś kupiła „grunt z chałupą” od Michała Balachowskiego, wybudowano drewnianą szkołę z jedną salą i mieszkaniem dla nauczyciela. Przez kilka lat uczyli w tej szkole niewykwalifikowani nauczyciele.

ok.1889r. - do jednoklasowej szkoły ludowej w Chrości /dawna nazwa części obecnych Staniątek/ została skierowana wykwalifikowana nauczycielka kierująca - Aniela Porębska. Od tego czasu dzieci w Chrości obowiązane były chodzić do szkoły

1906r. - 1937r. - następuje rozwój organizacyjny placówki od dwuklasowej szkoły ludowej do siedmioklasowej szkoły powszechnej

1934r. - podjęto decyzję o budowie nowej szkoły - obecna tzw. stara część budynku szkolnego

5 stycznia 1936r. - poświecenie budynku szkolnego

1939r. - 1945r. - II wojna światowa, czasy okupacji niemieckiej, w budynku szkoły umieszczono koszary i magazyny wojskowe

1 października 1945r. - szkoła znów służy dzieciom, tego dnia rozpoczyna w niej naukę 248 uczniów stanowiących 7 klas

1947r. - elektryfikacja wsi i szkoły

9 grudnia 1955r. – nadanie szkole imienia Adama Mickiewicza

2 poł. lat 60-tych i 1 poł. 70-tych - prowadzono prace związane z kanalizacją i centralnym ogrzewaniem, budową sanitariatów i modernizacją obiektu

28 lutego 1992r. - powstaje Komitet Organizacyjny stowarzyszenia Koło Przyjaciół Szkoły, 1 września 1992r. - Sąd Wojewódzki w Krakowie postanowił umieścić w rejestrze stowarzyszeń Koło Przyjaciół Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Staniątkach; tego samego roku powstaje plan rozbudowy szkoły, zostają założone fundamenty pod nową kotłownię i nową część szkoły

1996r. - oddanie do użytku nowej części szkoły dobudowanej od strony północnej

1998/99r.szk. - rozpoczęto systematyczne prowadzenie zajęć z informatyki

18 grudnia 2000r. - oddano do użytku nową salę gimnastyczną

10 października 2003r. – uzyskanie tytułu „Szkoła z klasą”

POCZET KIEROWNIKÓW I DYREKTORÓW SZKOŁY

1. Aniela Porębska 1889 - 1894

2. Zofia Karlińska 1894 - 1903

3. Michał Migdał 1903 - 1909

4. Jan Piaseczny 1910 - 1933

5. Hilary Kulczycki 1933 - 1956 /w czasie II wojny światowej w niewoli niemieckiej w obozie jenieckim w Luckenwalde k. Berlina/

6. Włodzimierz Mirocki p.o. kier. szk. 1940 - 1941

7. Bolesław Milewski p.o. kier. szk. 1940 - 1941 /zginął rozstrzelany w Oświęcimiu/

8. Julian Rubczak 1956 - 1965

9. Tadeusz Irlik 1965 - 1968

10. Wanda Barszcz 1968 - 1969

11. Stefan Małek 1969 - 1990

12. Maria Kleszcz 1990 - 1993

13. Sabina Sieja 1993 - 1994

14. Bolesława Michalina Czerw - Kiełbania 1994 - 2009

15. Anna Ślęzak od 2009r.

NAUCZYCIELE

Od początku istnienia do chwili obecnej pracowało w szkole łącznie 139 nauczycieli.